نمایشگاه نقاشیهای عاشورایی میتوانست بهتر از این باشد | هنر مذهبی هنوز ناشناخته است
تاریخ انتشار: ۱۱ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۶۰۲۱۰۱
همشهری آنلاین: برای دیدن نمایشگاه «همچنان جاری»، وارد موزه هنرهای معاصر تهران که میشوید، اولین چیزی که جلب نظر میکند، رنگ سیاه دیوارهای موزه است که در نمایشگاههای قبلی معمولا سفید بودند. «همچنان جاری» در پوسترش مروری بر بازتاب جریان عاشورا در هنرهای تجسمی معاصر با منتخبی از گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران و گنجینه حوزه هنری معرفی شده و قاعدتا برای هماهنگی میان آثار نمایشگاه و فضای موزه، رنگ برخی دیوارها سیاه شده است؛ اما در فضای کمنور موزه که نورپردزای موضعی روی آثار انجام میشود، این سیاهی دیوارها کمی چشم را اذیت میکند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
گردشی کوتاه در تالارهای موزه، فقدان اندیشهای منسجم در گزینش آثار و تعجیل در برگزاری این نمایشگاه را به مرکز توجه میآورد. سنت غنی هنر مذهبی در ایران دارای نمونههای ارزندهای است که انتخاب آثاری از میان آنها به قصد برگزاری نمایشگاه، در صورت شناخت درست این هنر، برای اهلش کار چندان دشواری نیست. برگزاری نمایشگاهی از آثار مذهبی در ماههای محرم و صفر تصمیمی منطقی و معقول بوده است تا هم در روند کار موزه ـ که در چند سال اخیر با تعویق و تعطیلیهای طولانی همراه بوده ـ وقفه نیفتد و هم نمایشگاهی متناسب با فضای این ایام برگزار شود؛ اما آیا می توان از نتیجه کار راضی بود؟ در این گزارش به دنبال پاسخ این پرسش هستیم.
فقدان اندیشهای منسجم
در بدو ورود به موزه، جز رنگ سیاه دیوارها، چیز دیگری که جلب توجه میکند دیوارهای خالی است که در نمایشگاههای قبلی معمولا برای نمایش آثار از آنها استفاده شده بود. دیوارهای خالی در برخی تالارهای موزه که گاه تنها با یکی دو اثر پر شدهاند، علامت خوبی نیست و این احساس را به وجود میآورد که دست برگزارکنندگان نمایشگاه خالی بوده است. حالا که صحبت از «برگزارکنندگان» شد، بگذارید این سوال مهم را بپرسیم که نمایشگاهگردان یا همان کیوریتور «همچنان جاری» کیست؟ در موزههای بزرگ و معتبر دنیا رسم است که وقتی نمایشگاهی از آثار چند هنرمند یا حتی یک هنرمند برگزار میشود، نمایشگاهگردانی کاربلد و آشنا با موضوع نمایشگاه وظیفه جمعآوری، سازماندهی و ارائه آثار در بستری منسجم را بر عهده میگیرد و به یک معنا مسئول نظارت مستقیم بر نمایشگاه است. به طور حرفهای، معمولا نام نمایشگاهگردان در کنار نام نمایشگاه میآید، اتفاقی که در «همچنان جاری» نیفتاده است. در شروع نمایشگاه، عنوان «همچنان جاری» و بیانیه نمایشگاه در مقابل آن بر زمینهای تیره دیده میشود، اما این بیانیه را چه کسی نوشته و چه کسی مسئولیت جمعآوری آثار را داشته است؟ آثار این نمایشگاه با چه دید و هدفی انتخاب شدهاند؟ جدا از موضوع عاشورایی و مذهبی این آثار، اندیشه مرکزی این نمایشگاه از نظر فرمی یا مکتبی چیست؟ نقاشیهای دورههای مختلفی که از پیش از انقلاب تا همین اواخر کشیده شدهاند با کدام نگاه و برداشت در این نمایشگاه در کنار هم قرار گرفتهاند؟ دیوارهای خالی در گالریهای دیگر موزه هم دیده میشود. همچنین، کلاهخود، خنجر، شمشیر، سپر و سایر ادوات و لباس های تعزیه که از سقفها و دیوارها آویخته و در فضا معلق نگه داشته شدهاند، جز موضوعشان، از نظر هنری چه قرابتی با سایر آثار نمایشگاه دارند؟ این آثار ارزش هنری دارند یا ارزش معنوی؟ صدای فروافتادن قطره آبی که هرازگاهی از بلندگوهای موزه در فضا میپیچد چقدر به کار فضاسازی میآید؟ متاسفانه اینها سوالهایی است که در نبود نمایشگاهگردان و فقدان اندیشهای منسجم و واحد در جمعآوری آثار جوابی نمیگیرد.
تداخلهای ناواضح
نقاشیهای قهوهخانهای تعدادی از آثار حاضر در نمایشگاه «همچنان جاری» را تشکیل میدهد. این نوع نقاشی دارای قراردادهای تصویری معینی برای برجسته ساختن شخصیتهای اولیا و تمایز آنها از اشقیاست. تماشاگر معمولا با نگاه به این نقاشیها، بهفوریت، نیروهای خیر و شر را بازمیشناسد و همذاتپنداری خود را روانه تابلو میکند. ویژگی بارز دیگر این نقاشی، روایتگری آن است. معمولا در این نقاشیها جزئیات یک واقعه، مثل ماجرای پیوستن حر به سپاه امام حسین (ع)، یا چند واقعه در یک تابلو روایت میشود. از آنجا که این نوع نقاشی با زندگی روزمره مردم و مراسم و مناسک عزاداریشان آمیخته شده، تشخیص این آثار از دیگر آثار نمایشگاه «همچنان جاری» حتی برای چشمهای ناآموخته هم به سهولت ممکن است. اما آیا نقاشیهای قهوهخانهای این نمایشگاه، اوج و کمالِ این نوع نقاشی است؟ آیا انتخابهای بهتر و موجهتری پیش روی «برگزارکنندگان» نمایشگاه نبوده است؟ از سوی دیگر، آثار نقاشانی که ذیل «مکتب سقاخانه» جای میگیرند، هنرمندانی همچون فرامرز پیلارام و رحیم ناژفر و دیگرانی که آثاری از آنها در این نمایشگاه در معرض دید قرار گرفته، با چه رویکرد و هدفی انتخاب شدهاند؟ هنرمندان مکتب سقاخانه که سودای ایجاد یک مکتب هنر ملی را داشتند و اغلب به دلیل ترکیب عناصر سنتی و مدرن در کارهایشان شهرهاند، در این نمایشگاه در چه جایگاه قرار میگیرند؟ همچنین برخی از آثار نقاشان حوزه هنری که در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شده، بیشتر در دستهبندی هنر انقلاب و دفاع مقدس جای میگیرند تا هنر عاشورایی.
«همچنان جاری» میتوانست با انتخابهای بهتر و اندیشهای پختهتر به نمایشگاهی مهم در نمایش بازتاب جریان عاشورا در هنرهای تجسمی معاصر بدل شود، خصوصا که موزه هنرهای معاصر در دوره اخیر فعالیتش بر برگزاری نمایشگاهها در قالبی پژوهشی تاکید داشته است. متاسفانه، برای آشنایی عمیقتر با هنر مذهبی ایران باید منتظر فرصتی دیگر و نمایشگاهی بسامانتر بود.
کد خبر 785336 منبع: همشهری آنلاینمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: موزه هنرهای معاصر همچنان جاری اندیشه ای نقاشی ها شده اند
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۶۰۲۱۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ماجرای داغ حمایت هنرمندانه از غزه در ونیز/غرفه ایران رسما فعال شد
محمد خراسانیزاده مدیرکل هنرهای تجسمی در گفتوگو با خبرنگار مهر درباره آغاز به کار غرفه ایران در شصتمین بینال هنر ونیز و شکل حضور هنرمندانی که در این دوره بینال اثر دارند، توضیح داد: در اینگونه رویدادهای بینالمللی که هنرمندان اثر دارند، معمول است که به سبب احترام، برای حضور از آنها دعوت میشود و احتمالاً تعدادی از این هنرمندان میتوانند حضور داشته باشند که ما هم میزبانی میکنیم. حضور هنرمندان زمانی قطعی میشود که کار صدور ویزای آنها به نتیجه برسد. به همین دلیل ما از همه هنرمندان دعوت به حضور کردیم و انتخاب حضور، با خودشان است.
آغاز به کار رسمی پاویون ایران در بینال ونیز با حضور سفیر ایران
وی در مورد آغاز به کار غرفه ایران در بینال ونیز بیان کرد: غرفه ایران در شصتمین بینال هنر ونیز آغاز به کار کرده است و ظهر روز گذشته ۸ اردیبهشت به وقت محلی و بعدازظهر به وقت ایران، محمدرضا صبوری سفیر ایران در ایتالیا از غرفه ایران بازدید کرد و این حضور به غرفه ایران رسمیت داد، چراکه ما بنا نداشتیم برنامهای برای افتتاح غرفه داشته باشیم.
خراسانیزاده تصریح کرد: استقرار دوستان در ونیز برای حضور در غرفه ایران در ونیز، کمی با تاخیر همراه شد و زمان پروازها تغییر کرد؛ یعنی بنا داشتیم دوم اردیبهشت ماه کار غرفه ایران در ونیز شروع شود که یک هفته به تعویق افتاد.
وی درباره مضمون غرفه ایران که به کودکان غزه میپردازد، اشاره کرد و گفت: مضمون غرفه ایران، حمایت هنرمندانه از مردم مظلوم فلسطین است که ماجرای داغ این روزهای دنیاست. در سلسله اعتراضاتی که در جای جای جهان نسبت به رژیم صهیونیستی رقم میخورد و به ویژه در دانشگاههای آمریکا شاهد هستیم، این جریان در حال همه گیر شدن است و به همین دلیل ما در ونیز کلی خواهان داریم. در شهر ونیز به دلیل اینکه ساکنان چندانی حضور ندارند و غالب افراد حاضر از گردشگران، هنرمندان و کیوریتورها هستند و همین افراد اعتراضات خودشان را به رژیم صهیونیستی به نمایش گذاشتهاند، لذا مضمون غرفه ما، بسیار برای آنها جالب و جذاب است.
مضمون غرفه ایران در ونیز کلی خواهان دارد
رییس پاویون ایران در شصتمین بینال هنر ونیز در پاسخ به این پرسش که در دفاع از مضمون «کودکان غزه» چه میگوید، توضیح داد: این یک جریان کیوریتال است که مبنای اصلی آن، ۵ اثر از هنرمندان نقاش تراز اول ایرانی است که همگی درباره کودکان غزه کار شده است و در کنار هر اثر قطعه شعری از محمود درویش شاعر بینالمللی فلسطینی انتخاب شده که متناسب با مضمون اثر است و به چند زبان ترجمه شده است. در کنار این آثار یک ارزش افزودهای هم داریم؛ برای مثال از آینه کاری ایرانی برای بازنمایی بیشتر یکی از آثار استفاده کردیم به صورتی که بازتابش آینهها روی هفت قطعه آینهکاری طراحی شده هنرمندان بوشهری را داریم که در فضایی تاریک، اتفاقی کهکشانی را رقم میزند.
وی ادامه داد: همچنین، برای ۵ اثر، واقعیت مجازی ساخته شده که مخاطبان از طریق عینکهای وی آر یا واقعیت مجازی، میتواند به لایههای درونی اثر مراجعه کنند و در فضای اثر هنری حرکت کنند. در مورد اثر دیگری، موشن گرافی داریم که لایه به لایه، اثر بازنمایی و بازسازی میشود یا آثار دیگری که به کمک هنر چیدمان، نمایشهایی از این دست چیده شده تا آثار تکمیل شوند و در نهایت یک روایت یکپارچه از این اتفاق را شکل داده است. امیدورایم در بازه زمانی هفت ماهه این آثار مورد توجه قرار بگیرد تا هم از حیث هنری و هم از حیث مضمونی بتواند ظرفیتهای هنری ایرانی را به دنیا معرفی کند.
نظارت بر نگارخانهها با پرونده الکترونیکی
وی در بخش دیگری از این گفتوگو درباره بحث نظارت بر نگارخانهها و صحبتهایی مبنی بر تغییر سیاستهای قبلی به خبرنگار مهر گفت: در مورد نگارخانهها از سال گذشته یک روند جدی آغاز شد که با کمک صاحبان نگارخانهها، مجوزهایی که قبلاً صادر شده بود، دارای پرونده الکترونیکی شدند. بر این اساس، نگارخانهداران به سامانهای که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معرفی کرده بود، مراجعه و مجوز خود را تبدیل به مجوز الکترونیک کردند. در ادامه فعالیتی که پرونده الکترونیک نگارخانهها دارد، باید برنامهها و محتوای نمایشگاههایی را که دارند، روی سامانه بارگذاری کنند. در دستورالعمل فعلی نگارخانهها (که البته نسخه جدید آن کاملاً بازنگری و جامعتر شده است که به وقت خودش ابلاغ خواهد شد)، اشاره شده که نگارخانهها باید محتوای نمایشگاهها را در بازه زمانی نزدیک به برگزاری آن، به مرکز هنرهای تجسمی در سطح تهران و در سطح استانی به ادارات کل ارشاد اعلام کنند که اگر این اتفاق نیفتد، خودش یک تخلف محسوب میشود.
انواع تخلفاتی که از گالریها سر میزند
خراسانیزاده درباره موارد تخلف آمیزی که از برخی نگارخانهها سر میزند، تصریح کرد: وقتی محتوایی خارج از ضوابط نمایشگاهی به نمایش در میآید، ۲ تخلف اتفاق میافتد؛ اول اینکه این نوع آثار به مرکز هنرهای تجسمی ارایه نشدهاند و دوم اینکه در حال حاضر مسوؤلیت ارایه آثار برعهده نگارخانهداران است، چراکه خودشان با شناخت قوانین جامعه باید در چارچوب قوانین عمل کنند.
وی تاکید کرد: نکته حائز اهمیت این است که اکثر نگارخانهداران تلاش دارند ضوابط را رعایت کنند و وقتی تعدادی تخلف دیده میشود باید مراعات کنیم به نام همه نگارخانهداران تمام نشود و این ذهنیت نادرست که خارج از ضابطه عمل میکنند، تغییر کند. اما برخی موارد تخلف درست است و میپذیرم که باید تذکرات از جمله به صورت شفاهی و یا با ثبت در پرونده نگارخانهها باشد و با اینگونه تخلفات مقابله شود.
برنامه موزه هنرهای معاصر تهران تا ۱۴۰۴ بسته شد
مدیرکل هنرهای تجسمی در پاسخ به پرسش دیگری درباره بازگشت نظم به برنامههای موزه هنرهای معاصر تهران گفت: جدول برنامههای موزه هنرهای معاصر تهران تا ابتدای سال ۱۴۰۴ بسته شده است که اتفاقاً در بسیاری از زمانها نیز تک نمایشگاه نیست، یعنی همزمان دو الی سه نمایشگاه برگزار خواهد شد. البته اطلاعرسانی این نمایشگاهها چون باید با نظارت کیوریتور باشد، در زمان مقتضی اعلام میشود اما نمایشگاهها برای ما مشخص است و حتی اگر خودمان نیز بخواهیم برنامه جدیدی داشته باشیم، باید از سال ۱۴۰۴ در نظر گرفته شود.
خراسانیزاده در پایان درباره برگزاری بینالها و جشنوارهها به ویژه جشنواره «تجسمی فجر» در موزه هنرهای معاصر تهران بیان کرد: اگر منظور برگزاری نمایشگاه آثار شرکتکنندگان است که خیر؛ موزه هنرهای معاصر تهران شأنی فراتر از شرکتکنندگان دارد. در عین حال باید بپذیریم موزه هنرهای معاصر، نگارخانه نیست و باید جایگاه موزهای آن مدنظر قرار گیرد و آثار در سطح خاصی میتوانند وارد فضای آن شوند. بنابراین امشال هم همچون سال گذشته که همزمان با «تجسمی فجر شانزدهم» در موزه نیز رویداد (آثار مفاخر هنرهای تجسمی از گنجینه موزه و پوسترهای انقلاب) را داشتیم، متناسب با شأن موزه عمل خواهیم کرد.
کد خبر 6090390